Tác giả: Nguyễn Quang Ngọc - Vũ Văn Quân Nhà xuất bản: Hà Nội Năm xuất bản: 2007 Thư viện Trường ĐH KHXH&NV TP.HCM Vị trí tài liệu: Đ89 / Đ301C - Địa lý. Phòng đọc (Cơ sở Thủ Đức)

Cách đây hơn 2000 năm lịch sử, quốc gia Âu Lạc ra đời. Với tầm nhìn chiến lược và tinh tế của mình, Thục Phán – An Dương Vương đã dời từ vùng núi Phú Thọ xuống đồng bằng, chọn mảnh đất Cổ Loa làm nơi đóng đô. Một tòa thành đồ sộ, độc đáo đã được xây dựng sau nỗ lực phi thường của quân dân Cổ Loa, cộng thêm sự trợ giúp của thần linh. Với thành cao, hào sâu, và quân dân đồng lòng nhất trí, Cổ Loa đã khiến kẻ thù xâm lăng phải nhiều phen chùn bước.

Truyền thuyết kể lại rằng, do sự nhẹ dạ, ngây thơ của công chúa Mị Châu, quá tin vào tình yêu với Trọng Thủy – con trai của kẻ thù – nên bí mật quốc gia đã bị tiết lộ, vũ khí lợi hại của cả dân tộc đã rơi vào tay giặc, cuộc kháng chiến thất bại, cả dân tộc chìm vào đêm trường nô lệ của 1000 năm Bắc thuộc. Sau đó, với chiến thắng Bạch Đằng năm 938, Ngô Quyền đã chấm dứt gần 1000 năm đen tối dưới sự cai trị của các quốc gia phương Bắc. Cổ Loa lại một lần nữa được chọn làm nơi xây dựng kinh đô của triều đình nhà Ngô. Nhưng sau đó không lâu, triều đình non trẻ ấy không thể chống đỡ nổi những thử thách nghiệt ngã của lịch sử, chính quyền Cổ Loa tan rã, đất nước lại rơi vào loạn lạc.

Sau thời điểm này, dù trong lịch sử không một lần nào khác được chọn làm kinh đô của các vương triều, nhưng có thể nói Cổ Loa đã hoàn thành sứ mạng lịch sử vĩ đại của mình, trở thành nơi khơi dòng, để lại những bài học lịch sử vô cùng quý giá về nghệ thuật xây thành, về ý thức chống giặc ngoại xâm.

Địa chí Cổ Loa là sự kết hợp kết quả nghiên cứu về vùng đất Cổ Loa của giới khoa học trong và ngoài nước suốt hơn nửa thế kỷ qua. Có thể nói, ở Việt Nam, không có mấy địa phương, trong phạm vi không gian một xã, lại có số công trình nghiên cứu về địa lý địa chất, khảo cổ học, dân tộc học, lịch sử học, ngôn ngữ, văn hóa… nhiều như Cổ Loa. Đó là bởi vị trí đặc biệt quan trọng của vùng đất này đối với lịch sử và văn hóa Việt Nam. Địa chí Cổ Loa là sự kế thừa toàn bộ các kết quá nghiên cứu đó, có thể xem làm thành tựu chung của giới nghiên cứu Việt Nam.